Ook de LGBT+ beweging heeft haar mei ’68 gehad. Dat was een jaar later in 1969. Net zoals de studenten in ’68 vlogen de activisten eind juni 1969 er hard in. Deze opstand was het begin van een nieuwe periode in de geschiedenis.
This article in English
Wat men de Stonewallrellen is gaan noemen (verwijzend naar de homobar Stonewall Inn in Christopher Street, New York) was de geboorte van de LGBT+ beweging zoals we die nu kennen. Ook in België. Zonder Stonewall geen Pride, geen actiegroepen zoals De Rooie Vlinder of het Roze Aktiefront. Tien jaar later in 1979 kwamen holebi’s en transgenders in België voor het eerst op straat voor hun eisen.
U gaat – als U de zaak van LGBT+ in uw hart draagt – nog véél lezen over Stonewall de komende maanden. In 2019 is het immers 50 jaar geleden dat de opstand uitbrak. De organisatoren van de Antwerp Pride hebben alvast aangekondigd dat de editie van 2019 in het teken van Stonewall zal staan.
De rellen waren een reactie op de systematische pesterijen en brutaliteiten van de politie tegen homo’s en transgenders. Bezoekers van homobars mochten elkaar niet aanraken. De strafwet van New York bepaalde dat het strafbaar was om mannen “aan te zetten tot het plegen van tegennatuurlijke misdaden”. Flikken in burger werden uitgestuurd om dat soort ‘misdaden’ uit te lokken. Transgenders konden zomaar op straat worden opgepakt. De wet schreef ook voor dat elke individu minstens drie kledingstukken moest dragen in overeenkomst met zijn/haar gender. Vrouwelijke politieagenten konden transgenders dwingen om zich in het toilet te laten controleren. De politie deed regelmatig razzia’s.
Eind juni 1969 was de maat vol. Bezoekers (homo’s, lesbo’s, transgenders, sekswerkers…) van de Stonewall Inn vochten terug. De opstand zou enkele dagen en nachten duren. Mark Segal was erbij in 1969. Onlangs gaf hij zijn indrukken en analyse op de website van LGBTQ Nation:
Ieder van ons die bij Stonewall was heeft een eigen kijk op de gebeurtenis. Het hele gamma komt aan bod: een opstand, een rel, een revolutie of gewoonweg een nachtje waarin queers zich amuseerden terwijl ze hun thuis – Christopher Street – innamen.
Er zijn nog veel andere versies van mensen die er bij waren, historici, journalisten. Ook van mensen die graag dingen verzinnen. Tijd om de feiten en mythes te ontleden.
Wie was er?
Tijdens de tournee waarin ik mijn boek voorstelde verbaasde het mij hoeveel mensen naar me toe kwamen en zeiden: “Jij kent mij nog van Stonewall”. Ze wilden dat ik tegenover hun vrienden bevestigde dat ze daar inderdaad geweest waren. Een controversiële kwestie: duizenden mensen beweren daar op dat moment aanwezig te zijn geweest.
Ik antwoordde steevast iedereen die mij daarop aansprak: “Het was een rel. Je kan niet zomaar aanwezig zijn bij een rel.” Maar er zijn manieren om minstens een idee te krijgen over wie er was.
Het meest geloofwaardig zijn de mensen die – uit de as van Stonewall – het Gay Liberation Front (GLF) opgericht hebben. Velen van onze GLF-leden lopen nog steeds rond.
Stonewall is geen gebeurtenis van één nacht. Wie er bij was weet dat er drie nachten op volgden. Tijdens die nacht ontstond het GLF. Stonewall en GLF zijn met elkaar verbonden zoals een tweeling met een gemeenschappelijke heup.
Vergeet Judy Garland
De teksten over Stonewall die door onze eigen gemeenschap geschreven werden in die periode zijn nauwkeuriger dan de mainstream media die het grotendeels negeerden of bevooroordeeld waren. Goed om mee te starten is The Gay Militants, het boek van Donn Teal dat gepubliceerd werd door uitgeverij Stein and Day in 1971. Aan zijn boek werkten veel mensen van Stonewall mee.
Ik heb één eenvoudige regel: Al wie de mythe propageert dat we boos waren over de begrafenis van Judy Garland was niet bij Stonewall. Die mythe is een belediging voor iedereen die heeft deelgenomen. Dat zou glashelder moeten zijn omdat we in de tegencultuur van de jaren ’60 zaten en niet in de jaren ’40. Garland mag dan de muziek geweest zijn van sommige 40’ers of 50’ers die in de bar waren maar die mensen waren bevoorrecht genoeg om weg te lopen. Wie bleef had Garland niet in gedachten. Het was een stereotiep cliché dat werd gelanceerd door een heteroseksuele witte man die een week later in de Village Voice over de gebeurtenis schreef. Wie geloofwaardigheid claimt beweert niet dat Garland een factor was.
Charles Kaiser is zo iemand. In een interview met The Washington Post over zijn boek The Gay Metropolis beweerde hij: “Het idee dat er een begrafenisdienst voor Garland op de eerste nacht van de rellen plaats vond aan de Upper East Side inspireerde rouwende homo-fans om op te staan tegen de bullebakken van de politie.” Neen. Controleer je waanidee in de spiegel mijn beste historicus.
Wie smeet de eerste steen?
Nogmaals: dit was een rel, geen georganiseerde manifestatie. Mensen stonden gegroepeerd in een halve cirkel aan de ingang en op straat terwijl de politie mensen naar buiten liet. Er werden dingen gezegd tegen de agenten, die dingen terug zegden. Dan begonnen mensen met voorwerpen naar de bar de slingeren: stenen, lege blikjes.
De realiteit is dat niemand eigenlijk weet wie is beginnen gooien of met wat precies. Al wie erbij was heeft een verschillend beeld van wat we gedaan hebben, gebaseerd op onze eigen herinneringen van die nacht.
Het was geen vooraf voorbereide mars. Elk individu had zijn eigen ervaring. Sommigen stroomden samen bij de deur als mensen naar buiten werden gelaten, sommigen liepen de straat op en neer om anderen te laten weten wat er aan het gebeuren was. Anderen brachten graffiti aan op de muren: “Tomorrow night Stonewall” en hielpen mee bij het organiseren van de acties van de daarop volgende dagen.
Voor mij zijn de getuigenissen van mijn broers en zusters van het Gay Liberation Front correct. Elke getuigenis vertrekt van hun persoonlijke herinnering en hun eigen visie op hoe de rel ontstond. Iedereen in het GLF bekijkt dat vanuit een eigen perspectief en ik accepteer dat van ieder individu. Historici moeten met elk van hen rekening houden als ze over deze historische nacht schrijven en tot dusverre is dat in het grootste gedeelte van hun werk niet goed gedaan.
De twee bekendste naslagwerken zijn ‘Stonewall’ van David Carter en een boek bekend als ‘Stonewall book’ van Martin Duberman.
Het boek van David Carter bevat de meeste details en kwam er na grondige research. Het werd geschreven in een periode van tegenstrijdige meningen. Carter moest de storende geluiden eruit ziften. Zijn boek kan worden gebruikt als basis.
Het boek van Martin Duberman (zie video onderaan dit artikel) focust op slechts zes personen met wie hij het drama binnen de gemeenschap opvoert met materiaal uit zijn persoonlijke bevoorrechte agenda.
Vergeet de Film
De recente film van Roland Emmerich over Stonewall bleek een complete teleurstelling. Er bestaan geen videobeelden van die eerste nacht en de foto’s die je kan bekijken zijn de nachten nadien genomen. De smartphone was nog niet uitgevonden.
Alles wat je ziet in de film is een (grotendeels onjuiste) reconstructie gebaseerd op wat de regisseur ziet maar wat wij niet gezien hebben. Verschillende directe getuigen boden de makers aan om details en context te geven maar werden niet gehoord.
Hoeveel mensen waren er?
Het duurde vele uren. Sommigen waren er de hele tijd. Anderen kwamen later. Er waren er nog meer die een kijkje kwamen nemen en weer vertrokken. Waren het er 50 of 200? Iedereen heeft daar een eigen visie op. Persoonlijk denk ik dat er minder dan honderd op straat waren.
De deelnemers waren verspreid, met uitzondering van degenen aan de voordeur. Dat kan de indruk geven dat er meer volk was dan in realiteit.
Alles wat ik tot nu toe heb gezegd komt uit mijn geheugen en uit goed gedocumenteerd bronnenmateriaal. Maar één ding weet ik zeker: uit Stonewall ontstond het Gay Liberation Front. Zonder het GLF zou Stonewall de geschiedenis zijn ingegaan als de ‘Dewey sit-in’ of de ‘Comptonrellen’, twee gebeurtenissen die zich vóór Stonewall afspeelden maar waarover het publiek heel weinig weet.
Het GLF, dat de volgende drie nachten hielp organiseren, maakte van de eerste nacht een historische gebeurtenis en de katalysator voor de verandering die de gemeenschap nodig had. Sommigen zullen zeggen dat het Gay Liberation Front – geboren uit de as van Stonewall – wel eens belangrijker zou kunnen zijn dan Stonewall zelf.
Waarom zegt men dat Stonewall de beweging heeft voortgebracht?
Veel mensen in het New York van juni 1969 hadden genoeg van de verouderde aanpak door eerdere bewegingen zoals de Mattachine Society die om ‘homoseksuele gelijkheid’ vroeg.
Vóór Stonewall waren de grondleggers van vroegere Gay Liberation beweging – waaronder Martha Shelley en Marty Robinson – reeds aan het proberen een nieuwe beweging vorm te geven. Maar weinigen wilden in die tijd met hen geassocieerd worden.
Het Gay Liberation Front werd opgericht en (transgender) Sylvia Rivera werd met graagte binnengehaald. Het GLF heeft ons geholpen te beslissen dat wij het alleenrecht hadden onszelf te definiëren in plaats van te leven volgens de definitie van de samenleving. We waren ‘Out Loud’ en recht in je gezicht. In plaats van te smeken voor onze rechten eisten we ze op.
En toen deden we iets wat nog méér revolutionair was. We creëerden een gemeenschap zoals die er nooit eerder was geweest. Vóór het GLF konden LGBT’s elkaar enkel ontmoeten in kleine organisaties in de grote steden, privéfeesten, enkele illegale bars en cruising plekken.
Een maand na Stonewall organiseerde het GLF een eerste actie. We namen Christopher Street over en zeiden aan de politie dat het onze thuis was, onze gemeenschap, de alleerste ‘Gayborhood’.
We nodigden mensen uit van wat vandaag de transgendergemeenschap genoemd wordt onze rangen te vervoegen: Sylvia Rivera en Marsha P. Johnson. Zij richtten de beweging STAR op: Street Transvestite Action Revolutionaries. Sommigen onder ons begonnen met de Gay Youth, de eerste organisatie voor jonge LGBT’s.
We organiseerden openbare danspartijen en bijeenkomsten. We kwamen op radio en TV. We drukten en verspreidden publicaties met informatie over medische en wettelijke onderwerpen. We richtten zelfs het eerste LGBT Community Center op. En alsof dat allemaal nog niet genoeg was tijdens dat eerste jaar sloten velen onder ons zich aan bij Craig Rodwell en hielpen hem de eerste “Christopher Street Gay Liberation Day March” organiseren, de eerste Gay Pride parade.
Hoe ingrijpend was dit? Vóór het Gay Liberation Front bestond waren er over het ganse land slechts een honderdtal mensen die openlijk homo waren en namens onze gemeenschap het woord voerden of op een actie verschenen. Eigenlijk was er slechts één actie per jaar: Een jaarlijkse bijeenkomst op 4 juli in Philadelphia bij Independence Hall 1965-69. Deze nationale actie bracht nooit méér dan honderd deelnemer s op de been.
Een jaar na de oprichting van het GLF waren er tussen de 5.000 en 15.000 mensen op die eerste Pride. Het FBI spreekt van 3.000 en de New York Times van 5.000. Wie er was denkt dat het er meer waren. Maar zelfs als we van het getal van de Times vertrekken is de toename op één jaar van honderd naar duizenden een ongelooflijke verandering.
Wat hebben we geleerd?
Hedendaagse LGBT+ organisaties kunnen lessen trekken uit het GLF om een sterkere gemeenschap op te bouwen.
Het Gay Liberation Front was een fenomeen dat bestond uit onafhankelijke groepen die in het hele land ontstonden. Het GLF creëerde de beweging zoals we die vandaag kennen. Wat nog belangrijker is: het GLF creëerde ook wat we de LGBT+ gemeenschap noemen. Voordien bestond die niet.
Er kunnen nog lessen getrokken worden uit het GLF. Vandaag hebben LGBT+ organisaties het moeilijk met de samenwerking met bewegingen die opkomen voor sociale rechtvaardigheid. Het Gay Liberation Front sloot zich aan bij andere bewegingen en steunde ze regelmatig. Het GLF verwelkomde diversiteit. Het is niet moeilijk het goede te doen.
Mijn laatste (persoonlijke) punt maak ik met een gevoel van trots. Het GLF was tot op heden de meest disfunctionele LGBT+ organisatie die ooit heeft bestaan en dat was een deel van de magie die ervan uitging.
Nooit zoveel ruzie, geschreeuw en onenigheid gezien. Maar hoe anders konden we de 2.000 jaar onderdrukking overwinnen en een eerste echte, trotse ‘in-your-face’ generatie voortbrengen. Hoe zouden we anders mensen hebben kunnen inspireren om uit de kast te komen toen het illegaal was om openlijk homo te zijn? Meningsverschillen zijn niet noodzakelijk slecht als je probeert een status-quo te doorbreken.
Stonewall ligt aan de basis van het Gay Liberation Front. Het GLF veranderde de wereld.
Auteur Martin Duberman over Stonewall
Holebiplus 