“t is geen pak van mijn hart, maar ik voel me toch wel een beetje opgelucht” zegt Bart Kaëll in Humo na zijn coming out in Dag Allemaal. Hij is de enige niet. We zaten er al meer dan 20 jaar op te wachten. En we zijn blij voor Bart & Luc. Een dubbele coming out! Het geeft een soort ‘terugkeer van de verloren zoon’ gevoel.
Het koppel sluit het rijtje af van BV’s die uit de kast kwamen gedurende de voorbije decennia. Het begon met de eenzame strijd van Will Ferdy. Hij deed Op z’n drieënveertigste zijn coming out in 1970. Op de flaptekst van een van zijn boeken lees je: “Hij vocht een verbeten strijd tegen hypocrisie en onrechtvaardigheid, en kwam als overwinnaar uit die strijd.” Het zinnetje laat je de grimmige sfeer proeven die er toen rond homoseksualiteit hing. Begin jaren ’90 raakte het hele BV-schap in lichte paniek toen vanuit diverse hoeken de druk vergrootte. Het fenomeen ‘Outing’ was immers komen overwaaien uit de VS.
Behalve Kurt van Eeghem en Paul Codde waren weinigen in de voetsporen van Will Ferdy gestapt. Tot begin jaren ’90 Jo de Poorter in in TV-Expres en Humo voluit ging: “Ik vind het treurig dat zoveel homoseksuelen uit de media zo moeilijk doen over hun geaardheid. Alsof ze hun seksualiteit ontwijken. Ze gaan zelfs zover dat ze erover liegen” Jo de Poorter bleek de ideale schoonzoon die uit de kast komt als homo. Maar ook hij slaagde er niet in om de andere BV’s van de verkeerde kant uit de kast te lokken.
Outing
Outing, wat dus niet hetzelfde is als coming out, werd rond die tijd in de VS door de beweging voor het eerst gebruikt als drukkingsmiddel. Het was vaak een uiting van woede en onmacht. Aanleiding was het bloedbad dat toen in de homogemeenschap werd aangericht door hiv. Ronald Reagan was president en blokkeerde elk beleid dat het lijden van de aidslijders zou kunnen verlichten. Intussen had de beweging weet van diverse mediafiguren en politici die homoseksueel waren. Zij waren het mikpunt van de outingacties, omdat ze het vertikten hun nek uit te steken. Het waren grimmige tijden, maar dat schreef ik al.
RAF
Het RAF (Roze Aktiefront) had de harde confrontatiestrategie van hun voorganger De Rooie Vlinder overgenomen en vond het nog niet zo gek van die Amerikanen: “In Nederland heb je in elke partij wel een paar openlijke potten en flikkers. In België heb je alleen stiekume homofiele medemensen, die nog lang niet aan COMING OUT toe zijn. Zij staan de komende jaren voor de keuze: al dan niet openlijk de homozaak steunen door voor de wetsvoorstellen te stemmen, of… Het is immers ondenkbaar dat een parlementslid, dat geacht wordt de belangen van de groep te behartigen waartoe hij behoort, dit op cruciale momenten niet doet.” Humojoernaliste en openlijk lesbienne Ingrid De Bie stelde het als volgt: “Homo’s en lesbische vrouwen die menen hun homoseksualiteit te moeten verdoezelen door anti-homostellingen in te nemen, met graagte zie ik ze uit de kast gehaald. Een parlementslid dat aanstuurt op discriminatie van homo’s, een directielid dat een werknemer aan de deur zet, een schoolbestuurder die een leerkracht ontslaat, een priester (als het even kan een bisschop) die de pauselijke homo-leer met verve uitdraagt: ingeval ze verdoken homo of lesbisch zijn, heeft iedereen er baat bij als zij zonder pardon worden ontmaskerd.” Het was echter nog te vroeg om de poltici op deze wijze te benaderen en toen enkele jaren later het wetgevend werk aan de orde was bleek het ook niet echt meer nodig te zijn. Zelfs de CVP stemde voor de openstelling van het huwelijk. Men ging toen dus maar achter de BV’s aan. Het werd een donderderend schot voor de boeg. Niemand raakte gewond.
Wenskaarten
Na een veelbesproken debatavond lanceerde het RAF in december 1990 een ‘wenskaartenactie’. 7 bekende Vlamingen die homo zijn werden er met behulp van wenskaarten (het was immers bijna nieuwjaar) toe aangemoedigd er voor uit te komen. De kaartjes werden gestuurd naar Bart Kaël, Luc Appermont, Walter Capiau, Luc Steeno, Dré Steemans, Frank Dingenen en Daan Van Den Durpel. Er werden een kleine 200 sets van 7 kaarten verkocht op fuiven, en via de nieuwsbrief van het RAF. Ik mocht het als RAF-woordvoerder gaan uitleggen in de toenmalige talkshow ‘Zeker Weten’ van Jan van Rompaey (foto). Aanleiding daarvan was een foldertje, waarop de foto’s van Dré Steemans, Luc Appermont, Walter Capiau en Koen Crucke stonden vergezeld van een oproep om de BV’s kaartjes te sturen. Dat vond Jan van Rompaey geen goed idee. Het werd een geanimeerd debat dat nog een tijdje zou verdergaan in de homopers en op de fuiven.
Bart Kaëll
Na een wekenlange polemiek in TV-Express over de vraag of hij het nu al dan niet is en wat de fans daarover moeten denken wordt het hem in het nummer van 8 juli ’91 op de man af gevraagd. De journalist heeft het onderwerp bewust tot het einde bewaard, omdat hij vreesde “dat het een nogal delicaat onderwerp betrof”. Bart reageert heftig: “Ze noemen mijn naam nooit echt, ze gebruiken omschrijvingen als ‘spring-in-‘t-veld’ en zo. Maar de eerste die mijn naam durft te noemen, sleur ik voor het gerecht. Daar ben ik keihard in. Ik vind dat heel laf, mensen op die manier betichten, want ik ben helemaal niet zo. (…) Nee, ik ben geen homo, en moest ik het wel zijn, dan ging het hen geen kl…, dan ging het hen geen reet aan. Ik leef hoe ik wil en ik doe wat ik wil, daar heeft niemand zaken mee.” De journalist blijft aandringen, en oppert: “Zou het niet eenvoudiger zijn als je gewoon open kaart speelde? Het is toch alleen maar over figuren die heel geheimzinnig doen, dat de pers wild speculeert?” Antwoord van Bart: “Ik heb daar geen goesting voor. Niemand heeft zaken met mijn privé-leven. Niemand hoeft te weten of ik nu met een vriendin samenwoon of niet, of ik alleen woon of niet. Ik heb daar gewoon geen zin in. Dat is mijn keuze. Dat mag toch?” Het zou tot 2010 duren alvorens hij samen met Luc Appermont uit de kast zou komen. 20 jaar na de RAF-actie zijn de 7 BV’s intussen allemaal uit de kast, behalve Luc Steeno. Walter Capiau, die in de media nogal cynisch deed over de late coming out van Bart en Luc, wachtte zelf toch ook tot in 2003 om de kastdeur open te zwaaien.
Het Outingrapport
In een brochure evalueerde het RAF achteraf de actie. Onder de titel “De Hetero’s” bestaan niet, de heteronorm wèl” wordt de vinger op de wonde gelegd: “Als heteroseksuelen ons soms slecht gezind zijn, ons op allerlei manieren discrimineren, dan komt dat door een opvoeding volgens bepaalde normen, die het bestaansrecht van andere seksuele varianten dan de heteroseksuele onmogelijk maken of sterk bemoeilijken. Iedere homo die er voor uit komt weet dat dergelijke “vooroordelen” bij vele hetero’s grotendeels weg te werken zijn eens ze één of meerdere homo’s kennen. De onderdrukking van homoseksualiteit als persoonlijk probleem in de relaties tussen mensen is meestal vrij gemakkelijk op te lossen: er bestaat allicht wel een harde kern van onverbeterlijke homohaters, maar de overgrote meerderheid van de bevolking is best in staat om in te zien dat homoseksualiteit en homocultuur positieve realiteiten zijn. Probleem: in de media, het onderwijs… is alles heteronorm wat de klok slaat”. Het RAF wijst er ook op dat outing nefaste gevolgen kan hebben: “Als er één deel van de wereld rijp is voor een actievorm als OUTING dan zijn het wel een aantal Westerse landen waaronder het onze. Het is glashelder dat OUTING geen actievorm is om te gebruiken in een maatschappij waarin openlijke homoseksualiteit bestraft wordt met de dood of volledige verwijdering uit de samenleving. OUTING staat met andere woorden niet op de dagorde in de meeste landen van de Derde Wereld en Oost-Europa”. Intussen weten we dat homofobe regimes zich ook van outing bedienen… om de beweging te treffen.
Het volledige rapport (gepubliceerd in 1991) kan je hier vinden:
Outing en Coming Out: een discussie in Vlaanderen
Holebiplus 