Zondag 1 december is Wereldaidsdag. çavaria roept op om actie te voeren aan de stations en de Antwerpse schepen Philip Heylen roept opnieuw alle ambtenaren op om – zoals vorig jaar – die dag (het zal wel voor de maandag erna of de vrijdag voordien zijn veronderstel ik vermits 1 december op een zondag valt) een rood lintje te dragen als teken van solidariteit. Ook de ambtenaren die het publiek bedienen aan het loket. Fijn van çavaria, en fijn van Heylen. Welke van beide beweringen klopt en welke niet? U weet het na het lezen van dit artikel. We gaan even terug naar 2007.
2007: Patrick Janssens voert het hoofddoekenverbod in
Op 15 januari 2007 kwam het nieuwe Antwerpse stadsbestuur voor het eerst samen om het bestuursakkoord te bespreken. In dat akkoord stelt men “uiterlijke symbolen van levensbeschouwelijke, religieuze, politieke of andere overtuiging” te willen verbieden voor stadspersoneel dat “rechtstreeks klantencontact” heeft. Enkele organisaties roepen op tot het vormen van een menselijke ketting rond de Groenplaats. Zo willen ze het stadsbestuur aansporen om deze plannen op te bergen.
De actie wordt aangestuurd door Boeh! (Baas Over Eigen Hoofd), een actieplatform met leden uit diverse allochtone en autochtone vrouwenorganisaties: “Boeh! wil dat vrouwen zelf beslissen wat ze op hun hoofd dragen zonder bemoeienis van de overheid of wie dan ook en komt op voor gelijke rechten voor vrouwen en mannen. De keuze om een hoofddoek te dragen is een mensenrecht, een volwaardige job uitoefenen en een diploma behalen evenzeer. Boeh! kant zich daarom tegen de vrouwonvriendelijke beslissing – opgenomen in het Antwerps bestuursakkoord 2007-2012 – die vrouwen dwingt hun eigenheid te ontkennen in functie van een job bij de stad.” De technische benaming van het hoofddoekenverbod is dienstnota D2007046, de dresscode die het dragen van religieuze kentekens, symbolen van sportclubs, vakbonden, politieke partijen… verbiedt voor personeelsleden in loketfuncties.
De maatregel is eigenlijk compleet belachelijk. Enkel wie zichtbaar is voor het publiek wordt verboden om een hoofddoek te dragen. Dat betekent dus dat als je op een andere manier contact hebt met een ambtenaar in Antwerpen – via email, of via de telefoon – je absoluut niet weet of je een moslima-met-hoofddoek aan de lijn hebt. Er is geen keuzetoets voorzien in de trant van: ‘Wilt U een moslima-met-hoofddoek, druk 1 – wilt u een moslima-zonder-hoofddoek: druk 2’. als het al zo zou zijn dat moslim(a)s zich tegenover homo’s discriminerend zouden gedragen kan je dat dus eigenlijk nooit echt weten. Blijkbaar wordt het dragen van een hoofddoek als een soort van ‘magic touch’ beschouwd: als je dat doet zien we dat je mogelijk homofoob bent. Het doet aan de heksenbezweringen en duiveluitdrijvingen uit een ver verleden denken. Het doet mij ook denken aan de praktijken in callcenters waar meisjes met een Arabisch klinkende naam gevraagd wordt om bij het opnemen van de telefoon een ‘westerse’ naam aan te nemen, om geen (racistische) klanten af te schrikken.
Het hoofddoekenverbod is een van de meest omstreden beleidsdaden van de nieuwe burgemeester. Vooraanstaande leden van de SP.A weten dat maar al te goed. “Onze partij zal in Antwerpen worden afgerekend op het hoofddoekenverbod” wist Rudi Kennes, voormalig vakbondsman bij Opel en getrouwd met een Marokkaanse. Hij krijgt gelijk bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2012.
Het Vlaams Belang is grote fan
Grote fan van het hoofddoekenverbod is het Vlaams Belang. Als er binnen het ACV in Brussel stemmen opgaan om ook voor voor de ambtenaren bij het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een hoofddoekenverbod in te voeren staat de partij klaar om dat te ondersteunen. Tijdens een plenaire zitting van het Vlaams parlement in 2010 kwam het tot een incident toen Vlaams parlementslid Filip Dewinter eiste dat een moslima met een hoofddoek in de publiekstribune deze uitdeed of de publieke tribune zou verlaten. Ook in de Antwerpse districtsraden veroorzaakte het Vlaams Belang incidenten omdat moslima’s – verkozen op de lijsten van de PVDA – met hoofddoek verschenen tijdens de raadszitting. Het VB is dus niet enkel voor een hoofddoekenverbod bij ambtenaren maar ook bij verkozenen. “Wie een hoofddoek draagt, tekent hiermee zijn terugkeercontract” verklaarde Filip De Winter in 2005.
Je kan de discussie over het al dan niet dragen van een hoofddoek in publieke functies afdoen als een nutteloze symbolenstrijd. In de praktijk gaat dat niet op: het verbieden van dergelijke symbolen heeft een politieke betekenis die gebruikt wordt om een bepaalde ideologie (het racisme) kracht bij te zetten. Je zal het Vlaams Belang bijvoorbeeld niet horen over Samuel Markowitz, die met een keppeltje in de districtsraad van Antwerpen zetelt. Het VB richt immers haar racisme tegen moslims. Het feit dat een SP.A-burgemeester daarin meestapt zegt veel over de positie van de SP.A. Later zullen we zien dat Bart De Wever het verbod zal uitbreiden naar homo-t-hirts.
2008: Rode lintjes voor één dag
Intussen zijn we een jaar later en zien we een vreemd fenomeen: Het Antwerps stadsbestuur geeft al zijn personeelsleden, ook diegenen die aan het loket zitten, de toelating om op 1 december 2008, Wereldaidsdag, een hiv-lintje te dragen om hun solidariteit te betuigen met personen met hiv of aids. Dit staat in het collegebesluit 12312 van vrijdag 3 oktober 2008, dat ook expliciet vermeldt dat het hier gaat om een “uitzondering op dienstnota D2007046” Het stadsbestuur bevriest hiermee voor één dag haar strikte dresscode voor ambtenaren in een loketfunctie. Niemand heeft ooit begrepen waarom, maar iedereen die begaan is met de solidariteit met mensen met hiv is uiteraard tevreden. Boeh! reageert genuanceerd: “Boeh! heeft er op zich geen probleem mee dat het stadsbestuur zijn personeel aanmoedigt om op 1 december een hiv-speldje te dragen en zo bijdraagt tot een sensibilisering rond maatschappelijk relevante thema’s. Vandaag is dat hiv, morgen is dat borstkanker of armoede en voor Boeh! kan en mag dat allemaal. Boeh! klaagt wel de inconsequentie van het stadsbestuur aan, dat zijn dresscode, ingevoerd omwille van het neutraliteitsprincipe, een jaar later al overtreedt. In feite vraagt het stadsbestuur nu aan zijn personeel om op 1 december even niet neutraal (volgens de in de dresscode vooropgestelde visie) te zijn! Daar storen de Boeh!-vrouwen zich behoorlijk aan, niet alleen als Boeh!-leden maar ook als Antwerpse burgers. Een stad die haar eigen neutraliteitsregels overtreedt, overtreedt ook het beginsel van gelijke behandeling van haar burgers.” 
Lid van Boeh! met rode lintje én hoofddoek in de studio van de Antwerpse lokale zender ATV.
2012: Janssens gaat, De Wever komt, hoofddoekenverbod blijft
Op 14 oktober 2012 wint de NVA de gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen. Er wordt een coalitie gevormd met NVA, VLD en CD&V. In het bestuursakkoord staat ondermeer: “Antwerpen is een stad waar iedereen aan bod komt, ongeacht huidskleur, geloof, seksuele geaardheid of handicap. De stad heeft een voorbeeldfunctie voor alle Antwerpenaren en zal daarom een doorgedreven diversiteitsbeleid voeren.” Maar onder punt 352 lezen we: “Voortvloeiend uit deze uitgangspunten, zal de stad de neutraliteit van de overheid handhaven. Het dragen van levensbeschouwelijke symbolen is een individuele keuze die de stad respecteert. De stad maakt echter geen individuele, maar algemene en principiële keuzes. Inzake de neutraliteit van de dienstverlening handhaven wij de beslissing en de uitvoeringsmodaliteiten zoals verwoord54/68 Bestuursakkoord 2013-2018.”
Onder het mom van empowerment en aandacht voor antidiscriminatie en racismebestrijding wordt het hoofddoekenverbod dus gehandhaafd. Niemand had eigenlijk anders verwacht. De door de NVA gehanteerde slogan ‘Kracht van Verandering’ belichaamt een nog rechtsere politiek dan onder Janssens.
Jan Blommaert (foto) volgt de coalitie in Antwerpen op de voet en schetst de houding van het bestuur als volgt: “De N-VA negeert racisme en discriminatie. Volgens Homans – de vrouw die in Antwerpen de sociale ongelijkheid moet aanpakken – is racisme ferm overroepen en wordt het ‘vooral’ gehanteerd om persoonlijke mislukkingen te maskeren. Over structurele achterstelling in onderwijs, huisvesting, tewerkstelling wordt niet gesproken, want de N-VA hanteert een puur neoliberaal mensbeeld (een puur ideologisch mensbeeld dus dat zich niet laat hinderen door de realiteit) waarin elkeen volstrekt gelijke kansen in het leven zou moeten hebben. Wie niet slaagt in de eigen ambities of wie niet voldoet aan de verwachtingen van de middenklasse mag enkel zichzelf verwijten maken. Ook hier spreekt de N-VA decennia onderzoek tegen die uitwijzen dat structurele en systemische discriminatie (a) fundamenteel belangrijke factoren zijn in het verklaren van sociale trajecten van mensen en (b) een hoge mate van persistentie hebben doorheen de tijd en vaak over de grenzen van generaties heen opereren. Racisme negeren staat gelijk aan het bevoordelen van degenen die al sociaal sterker staan – de elitaire dimensie die we steeds zien terugkeren in de visies van de N-VA.” In een interview met Zizo verklaart NVA-gemeenteraadslid én homo Martijn Van Esbroeck niet te weten wat islamofobie is. Ik probeer het hem uit te leggen op mijn blog.
2013: Bart De Wever doet er schepje bovenop
In een interview met De Standaard van 2 februari 2013 zegt Bart De Wever: “Mag een vrouw een hoofddoek dragen? Uiteraard. Maar niet achter een loket. Wie het gezicht is van de stad Antwerpen, wordt neutraliteit opgelegd. Een loketbeambte mag ook geen T-shirt dragen met het opschrift Eigen volk eerst . Ik wil ook niet dat iemand met een regenboog-T-shirt achter het loket zit. Omdat een homoseksueel via een dergelijke symboliek duidelijk maakt dat hij of zij die obediëntie is toegedaan. En andere mensen herkennen dat.”
De quote maakt een storm van verontwaardiging los. Het is ook niet zo maar een opmerking in de marge. Homo’s vergelijken met de neonazi’s van het Vlaams Belang? Het is een uitspraak die er zat aan te komen. Bart De Wever weet dat hij het in Antwerpen moet hebben van een grote groep extreem-rechtse kiezers. Die moeten warm gehouden worden. En BDW weet hoe hij dat moet doen. Uiteraard komt er na deze harde woorden een ‘nuancering’, die echter nog duidelijker maakt dat het BDW om de extreem-rechtse achterban te doen is: “Als men hier nu van probeert te maken dat ik iets zou hebben tegen homoseksualiteit, dan is dat écht wel volslagen belachelijk. Ik ben altijd opgekomen voor de gelijkberechtiging van holebi’s en ik heb dat standpunt altijd consequent verdedigd in woord en daad, in geschrift en in het parlement. Maar neutraliteit is neutraliteit, dan verwijs je naar opzichtige uitingen van persoonlijke voorkeuren.” Dat is exact wat het Vlaams Belang haar kiezers al 20 jaar voorhoudt: je mag desnoods wel homo zijn, maar hou het voor jezelf, blijf in de kast. Het is ook niet toevallig dat Bart De Wever in de periode waarin de World Outgames en de Antwerp Pride plaats vonden op vakantie was. De schepenen Philip Heylen en Ludo Van Campenhout mochten samen dat varkentje wassen. Als De Wever beweert dat hij het altijd heeft opgenomen voor holebi’s en transgenders is het interessant om na te gaan wat daar nu precies van aan is. Dat kan je hier lezen.
En wat die rode lintjes betreft…
Enkele dagen later komt De Wever terug op het interview met De Standaard op de website van Knack. Hij zegt daar iets zeer merkwaardigs over de rode lintjes onder het bewind van Janssens: “Toen mochten ook de rode hiv-lintjes niet opgespeld worden. Alle partijen, behalve Groen, hebben dat altijd verdedigd. En nu krijg ik dit, omdat ik het ben, die dat zegt.” Als Bart De Wever beweert dat onder Janssens het rode lintje op 1 december niet mocht gedragen worden staat hij keihard te liegen. Maar het licht al een tipje van de sluier op van wat de politiek dit jaar zal zijn.
Ook de NVA-homo moet eraan geloven
Later zal blijken dat BDW zeer goed wist wat hij deed toen hij de loketten-uitspraak deed. Ook binnen zijn eigen partij is homofobie geen klein bier. Dat werd duidelijk toen Stephane Rummens, mediawachter voor de NVA, op facebook een felle aanval lanceerde op Piet de Bruyn, NVA-homo en parlementslid: “Sedert wanneer heeft de N-VA een ‘roze fractie’? Als die echt zou bestaan: meteen ontbinden aub!” De uitval komt er kort na Antwerp Pride waar de NVA met een delegatie opstapte. Rummens weet waarom hij de aanval plaatst. Al dat roze gedoe kan de NVA enkel schaden en dat wordt bevestigd door enkele reacties in volle Vlaams Belang-stijl. NVA’er André Vanhaeren: “Omdat er enkele kaderleden bij N-VA homo zijn, moet blijkbaar iedereen bij N-VA het daar mee eens zijn. Ik respecteer mensen om hun waardigheid en hun daden, niet omdat ze met pauwenveren in hun gat rondlopen te kakelen en daarvoor aandacht vragen… DOE NORMAAL MENS.” Ook dit is niet nieuw: het Vlaams Belang maakt al jaren een karikatuur van de pride en zegt vervolgens dat de optocht een slechte zaak is voor holebi’s en transgenders. Eigenlijk is het niet meer dan het herkauwen van de stelling van Bart De Wever zelf, die zich reeds in 2006 uitsprak tegen de pride en toen ook probeerde om de homofobie van het Vlaams Belang weg te relativeren. De spanningen tussen allochtonen en holebi’s kunnen als het aan De Wever ligt niet hoog genoeg oplopen. Zo beweerde hij bij hoog en laag in Reyers Laat dat er enkel nog homofobie te vinden zou zijn bij allochtonen.
Een kluif voor het Roze Huis?
Je zou denken: het Roze Huis roept van alle daken dat ze alle holebi’s en transgenders overkoepelt en opkomt voor alle mogelijke belangen die deze minderheden hebben. Verkeerd gedacht. Vreemd genoeg blijken de woordvoerders van deze instelling – in scherp contrast met ongeveer de rest van de wereld – niet verontwaardigd over de t-shirt-uitspraak van De Wever. “Hij spreekt in deze kwestie als werkgever.” horen we van voorzitster Leonie Nelissen. Wat meteen een hint is voor alle ondernemers die hetzelfde willen proberen. Geen probleem voor het Roze Huis. Sven Pichal, ex-voorzitter en mediafiguur, vindt het eigenlijk eerder om te lachen: “Toen ik aangesloten was bij Enig Verschil had ik daarvan wel een t-shirt. Maar eigenlijk heb ik het alleen gedragen om te schilderen.” Sven Pichal, die zich als woordvoerder van de jongerenkoepel WJNH ooit een fervent tegenstander van het Vlaams Belang toonde en alles deed om LHBT-jongeren daarrond bewust te maken, houdt zich nu van den domme als de NVA een stuk van het VB-programma gestalte geeft. Meer nog: hij ontpopt zich als een meester-provocateur als de VRT hem vraagt om samen met WJNH-woordvoerder Michiel Vanackere hand in hand door Borgerhout te lopen en op die manier te ‘bewijzen‘ dat daar homofobie is. Een avontuur waarvoor hij schouderklopjes van het Vlaams Belang krijgt. Er worden ook twee Marokkaanse jongens in Borgerhout opgepakt naar aanleiding van de provocatie van Sven en Michiel. Met dank namens alle ouders die vooral proberen hun kinderen uit de handen van politie en gerecht te houden. Het kan trouwens ook anders in Borgerhout. Op 1 mei 2013 mocht in tijdens een solidariteitsfeest een speech houden op de pui van het districtshuis (foto) waarin ik de pride en de World Outgames aankondigde.
Hoopvol lichtpuntje: Zizo, de spreekbuis van koepelorganisatie çavaria, brengt enkele bijdragen waarin het begrip neutraliteit zoals het in Antwerpen wordt ingevuld kritisch bekeken wordt. Yasmine Kherbache mag daarin ook aankondigen dat de SP.A intussen ook tegen het hoofddoekenverbod is. Ander lichtpuntje: op 27 mei 2013 wordt in Gent het hoofddoekenverbod afgeschaft na een intense campagne waarbij ondermeer 10.000 handtekeningen werden verzameld.
Wat zit daar achter?
Je zou toch minstens kunnen verwachten dat het Roze Huis formeel zou hebben geprotesteerd tegen de uitspraak van De Wever. Wie de situatie in Antwerpen van dichterbij bekijkt zal begrijpen waarom ze dat niet hebben gedaan. Ten eerste is er de ‘bedrijfscultuur‘ die de voorbije jaren zich van het Roze Huis heeft meester gemaakt. Tekenend hiervoor is volgend grapje: “Weet je waarom het Roze Huis zo’n grote vergaderzaal heeft? Dan kunnen ze de zaken zéér breed bekijken zonder naar buiten te moeten kijken.”
De terughoudendheid van het Roze Huis om ook maar enige kritische noot te fluiten bij het beleid van het Antwerpse stadsbestuur is ook het gevolg van de manier waarop het stadsbestuur omgaat met de sociale oppositie in de stad. Jan Blommaert: “Zet de critici op droog zaad. Vermits het nationalisme-van-onderuit niet zo best vlot, keert de N-VA zich tegen socioculturele organisaties die haar project niet of niet helemaal delen. Wie kritisch is over het nationalisme van de N-VA ziet de subsidiekraan dichtgedraaid. In verschillende plaatsen – Antwerpen op kop – worden kritische en/of allochtone culturele organisaties, jeugdclubs en dergelijke op droog zaad gezet. De kritiek wordt de mond gesnoerd, niet met argumenten maar met de macht van het geld.” Dat weten ze ook in het Roze Huis. Als het middenveld een protestactie organiseert tegen het terugschroeven van de subsidies blijven de verantwoordelijken van het Roze Huis braafjes tussen hun bakstenen zitten. Yves Aerts, woordvoerder van koepelorganisaties çavaria was daar wel. Het Roze Huis geeft de indruk van bewust niet veel meer dan een bijhuis van het door de NVA gedomineerde stadhuis te willen zijn.
Wie zoet is krijgt lekkers!
Die slaafse houding werd beloond op 28 juni 2013. Toen werd de achterban van het Roze Huis ontvangen door Liesbeth Homans. Ze verklaarde dat ze drie prioritaire doelgroepen heeft: Holebi/transgenders, gepensioneerden en mensen met een beperking. Ze had nog meer goed nieuws: Terwijl het Roze Huis totnogtoe van Janssens slechts 50.000 euro werkingsmiddelen kreeg, besliste ze om dat bedrag te verdubbelen. Aan dat bedrag hangt wel een – informele – voorwaarde. Homans verwacht dat het Roze Huis met die centen de ‘homofobie‘ bij de ‘allochtonen‘ zal wegnemen. Een vergiftigd geschenk dus. De organisaties uit het middelveld die met ‘allochtonen‘ werken zijn immers gepluimd. En zonder die organisaties zullen ze niet ver springen.
Kan dat nog wel, die rode lintjes?
Ik ben blij dat U nog mee bent, beste lezer, want mijn verhaal is lang. Ik weet het. Maar wetende wat U nu weet zal U het volgende ook een stuk beter begrijpen. Het is allicht al duidelijk dat Bart De Wever en Liesbeth Homans niet van het dragen van rode lintjes en andere ‘opzichtige uitingen van persoonlijke voorkeuren’ (dixit De Wever) houden. En dat heeft niet alleen met de persoonlijke visie op kledij van deze twee fijne mensen te maken. Liesbeth Homans zal ondermeer de geschiedenis ingaan als de dame die mensen met hiv die hier asiel zoeken… de nodige medicatie weigert. Dat bleek in februari 2013. Een bijwerking van de fameuze kracht van verandering? Niet echt. Onder SP.A-burgemeester Janssens bleek dat ook al zo te zijn. Ik zeg het er maar bij voor de goede orde. Voor vele Afrikaanse asielzoekers betekent dat niets meer of niets minder dan een doodvonnis. Hierop reageerde het Roze Huis wel en drong erop aan “dat alle patiënten in België, los van hun verblijfsstatuut, toegang krijgen tot behandeling voor hiv wanneer dit nodig is. Dringende medische hulp is een mensenrecht en solidariteit met mensen die seropositief zijn is voor onze beweging van fundamenteel belang. Daarenboven blijkt dat wie geen behandeling volgt, het virus makkelijker doorgeeft, wat dit ook een zaak van volksgezondheid maakt.”
Het zit er dit jaar niet in tenzij…
Het dragen van rode lintjes op Wereldaidsdag door ambtenaren aan het loket in Antwerpen zal er dit jaar dus niet inzitten. En misschien is dat maar goed ook. Het zou zeer hypocriet zijn gezien de onmenselijke houding tegenover asielzoekers met hiv. Maar anderzijds is het gemeentepersoneel niet verantwoordelijk voor de harde, asociale politiek van het Antwerpse stadsbestuur. Intussen prijkt op de website van Philip Heylen, de schepen die vorig jaar het dragen van het rode lintje nog met overtuiging promootte, nog steeds de oproep die hij onder het bewind van Patrick Janssens vorig jaar nog mocht doen. Hij citeert daarin Boris Cruyssaert van het expertisecentrum voor seksuele gezondheid Sensoa: “Elke minuut raken wereldwijd vijf mensen besmet met het hiv-virus. In 2011 kregen 1 177 Belgen te horen dat ze besmet raakten. Dat is een lichte daling van 2% ten opzichte van 2010. Dankzij de nieuwe medicijnen tegen hiv, het virus dat aids veroorzaakt, kunnen mensen met hiv een bijna normaal leven leiden. Maar dan moeten wij hen natuurlijk de kans geven. Toon je solidair en draag het rode lintje. En blijf vooral dezelfde fijne collega, vriend, vriendin of familielid als je te horen krijgt dat iemand met hiv leeft.” Wat vorig jaar nog een pakkende oproep was, is dit jaar dus kletspraat geworden. Tenzij Philip Heylen (hier in topvorm tijdens de World Outgames van afgelopen zomer) alsnog een oproep doet om de actie dit jaar te herhalen.
Ik verneem ook dat hij niet van plan is om sancties te nemen tegen ambtenaren die alsnog het lef zouden hebben om Bart De Wever tegen zich in het harnas te jagen en op vrijdag 29 november (1 december valt op een zondag, en dan wordt er vooralsnog niet gewerkt door de ambtenaren) toch een rood lintje op te steken. De vraag is natuurlijk wie het aandurft om dat te doen, gezien het feit dat het Antwerpse stadsbestuur van plan is om een heleboel ambtenaren te ontslaan. Het is dus niet zonder risico om dit te doen zonder een officiële oproep van je directe baas, en dat is Philip Heylen. Niemand houdt ons tegen om hem dat even te melden. Zijn contactgegevens vind je hier.
Doe zelf iets met het rode lintje
Naar aanleiding van Wereldaidsdag roept çavaria op om op 29 november rode lintjes uit te delen aan zoveel mogelijk stations. Je kan een handje toesteken in Gent Sint Pieters, Antwerpen Centraal (Jawel hoor, het Roze Huis doet mee…), Hasselt, Leuven, Sint-Niklaas of Aarschot.
Holebiplus 