Over Franciscus

“Terstond kwamen de vogels die in de bomen zaten, naar hem toe en allen bleven zonder te bewegen voor hem zitten tot hij zijn preek beëindigd had.”

Ook zo benieuwd hoe de nieuwe paus het gaat doen?  Of kan het U geen reet schelen? In beide gevallen is het nuttig om zijn geloofsbrieven even door te nemen. De verkiezing van Jorge Mario Bergoglio tot paus Franciscus de eerste maakt hem tot een van de wereldleiders die flink wat invloed uitoefent.

 “Met zo iemand wordt het kwaad kersen eten”

Onze koepelorganisatie çavaria reageerde teleurgesteld maar leeft op hoop. De homofobe uitspraken van Bergoglio liegen er niet om.  Hij verzette zich in Argentinië zo hard tegen het homohuwelijk dat presidente Cristina Fernández de Kirchner opmerkte dat zijn uitspraken haar deden terugdenken aan “de tijden van de Inquisitie”. Hij had het voorstel onder andere “een zet van de vader des leugens” genoemd “om de kinderen van God in de war te brengen en te misleiden”.  Adoptie door holebi’s noemt hij dan weer “discriminatie tegen kinderen” en de homobeweging zelf “demonisch van origine”.  “Met zo iemand wordt het kwaad kersen eten”, vreest woordvoerster Fran (!) Bambust. “Je hoopt natuurlijk altijd dat je toch vooruitgang zal boeken, dat de man de holebi- en transgenderbewegingen zal uitnodigen voor een gesprek om het over de rol van religie bij holebi- en transnegativiteit te hebben. Maar op basis van zijn voorgeschiedenis denken we dat we onze kansen niet te hoog mogen inschatten.”

Hoop doet leven

Yves Aerts van çavaria ziet toch nog een lichtpunt. “De nieuwe paus zou wel empathisch zijn en oog hebben voor minderheden heb ik me laten vertellen. Daarom zou hij ook deze naam gekozen hebben. Misschien overstijgt hij zijn vooroordelen? Hij heeft al getoond op te willen komen voor kinderen met aids, en zou condoomgebruik ook soms wel zien zitten. Dat zijn openingen die misschien verder kunnen worden opengewrikt? Bovendien had het erger gekund. Er stonden nog homofobere kandidaten op de lijst die nog minder openingen boden. Bergoglio heeft wel degelijk instemming betuigd met de kerkelijke leer over homoseksualiteit, met inbegrip van de leer dat homoseksuele mannen en vrouwen moeten worden aanvaard met respect, mededogen en gevoeligheid en dat elke vorm van discriminatie jegens hen moet worden vermeden.”

Elke vorm van discriminatie moet vermeden worden zegt hij, behalve dan natuurlijk het recht om te trouwen en kinderen op te voeden. Een kniesoor die daarover valt. Bovendien is Bergoglio een Jezuïet. De Jezuïtenorde is de super-elite in de katholieke kerk. Ze zijn ook de kampioenen van de dubbelzinnigheid. In 2001 bezocht Bergoglio een ziekenhuis, waar hij de voeten van twaalf aidspatiënten waste en kuste. Sommige mensen noemen zoiets mededogen, ik noem dat cynisme. Het woord ‘jezuitenstreken‘ is niet zomaar uitgevonden.

Zowel Danneels als Léonard zijn in de wolken over zijn verkiezing.  Voor Léonard is het zeker en vast een bevestiging dat hij zijn homofobie niet moet temperen. De Morgen publiceert vijf homofobe citaten die er niet om liegen. Léonard heeft er voorlopig een pak meer.

Vrouwen

Ook over de rol van de vrouw heeft de nieuwe paus geen al te frisse ideën. Als reactie op de kandidatuur van Cristina Kirchner (foto) voor de Argentijnse presidentsverkiezingen zou Bergoglio verklaard hebben: “Vrouwen zijn ongeschikt voor een politieke functie. Zowel de natuurlijke orde als de feiten tonen ons dat het politieke leven per defintie mannelijk is. De Heilige Schrift leert ons dat vrouwen altijd de helpster van de man  – die nadenkt en handelt – zijn geweest, maar niets meer.”

Een politieke keuze

Een paus wordt officieel verkozen op aansturen van de Heilige Geest, dat is één van de drie aandeelhouders in wat de kerk de Heilige Drievuldigheid noemt. Kerkelijke leiders hebben echter ook nog een eigen brein waarmee ze keuzes maken. Die keuzes zijn politiek. Johannes Paulus II werd destijds gekozen omdat hij uit Polen kwam, het meest katholieke land van Oost Europa. Hij moest in het Oostblok de macht van de communisten bestrijden. Eén van zijn grootste fans, Lech Walesa (ooit vakbondsleider in de vakbond Solidarnosc) is de homofobie nog altijd niet afgeleerd. Een journalist vroeg Walesa  waar homoseksuele parlementsleden moeten plaatsnemen. Op de laatste rij, tegen de muur? Ze vertegenwoordigen immers slechts een minderheid. “Ja, bij de muur, en zelfs achter de muur. Het is de meerderheid die de democratie heeft uitgebouwd en de democratie behoort de meerderheid toe. Maar wat we krijgen is een minderheid die over de hoofden van de meerderheid loopt”. Als reactie gingen Anna Grodzka en Robert Biedron (foto), de eerste openlijk homoseksuele- en transgenderparlementsleden, op de eerste rij in het parlement zitten. Hij werd voor deze uitspraak ook aangeklaagd wegens ‘propaganda van haat tegen een seksuele minderheid’.

Vandaag kennen we een enorme revival van het socialisme in Latijns-Amerika. Politiek gezien is het dus interessant om nu een Argentij
n te kiezen, een erg katholiek land in Zuid-Amerika. Hij moet de opkomst van het socialisme stuiten in die regio. Hij noemt zich niet voor niets Franciscus, patroonheilige van de armen. Ze willen de armen in dat werelddeel een boegbeeld geven weg van linkse politieke leiders als Chavez, Morales en Castro. Van Bergoglio is geweten dat hij een rabiate tegenstander van de bevrijdingstheologie is. Maar Argentinië heeft ook Che Guevara voortgebracht, dus laten we hopen dat de Argentijnen nog altijd de rode rook verkiezen boven de witte.

Nog meer politiek

Bergoglio stelde zich zeer welwillend op tegenover Videla (hier op de foto naast een lachende Bergoglio) de generaal die tussen 1976 tot 1983 een bloedige dictatuur leidde. In die periode behandelden de VS de Latijns-Amerikaanse landen als hun achtertuin. De dictaturen (waarvan de bekendste allicht die van Pinochet in Chili is) hielden de Amerikaanse overheersing met terreur overeind.  Doordat de kerk de dictatuur weinig weerstand bood en zich niet openlijk uitsprak tegen de ontvoering van baby’s en de moord op duizenden ‘subversieve elementen‘, verloor ze in het Latijns-Amerikaanse land veel volgelingen.  De Abuelas van de Plaza de Mayo – moeders en grootmoeders die zich verenigd hebben nadat ze een kind of familielid verloren – hebben al een onderzoek naar de nieuwe paus gevraagd. Bergoglio zou betrokken geweest zijn bij de ontvoering van twee linkse jezuïeten. Die werden later wel vrijgelaten, maar werden in onmenselijke omstandigheden vastgehouden. Deze kwalijk episode uit het leven van paus Franciscus komt het Vaticaan niet echt gelegen. “Er is nooit een geloofwaardige beschuldiging tegen de huidige paus geweest”‘, zei Federico Lombardi (rechts op de foto) woordvoerder van het Vaticaan. Hij verklaart dat deze aantijgingen komen uit  “een linkse, antiklerikale hoek komen ‘om de kerk aan te vallen”. Het zal wel.

Een eenduidige houding ten aanzien van de dictatuur was er destijds niet, zegt  zegt onderzoeker Claudia Touris van de Universiteit van Buenos Aires. Daarom leunden sommige bisschoppen ideologisch aan bij de militairen omdat die “een vermeende communistische infiltratie” tegengingen. Maar er waren ook bisschoppen die aan de kant van de vervolgden stonden, zegt Touris. En tientallen priesters, nonnen, seminaristen en leken zijn ontvoerd of vermoord, of ze moesten in ballingschap gaan.

Was Franciscus homo?

Ik ben opgegroeid met heiligenlevens. Als kind luisterde ik ’s morgens bij het ontbijt naar het ‘Liturgisch Bericht’ op de radio. Daar kreeg je elke dag te horen welke heilige die dag werd gevierd.  Wat ik toen niet hoorde was dat Sint Franciscus allicht homo was. Het tafereel waarbij Franciscus zijn kleren uittrekt en daarmee zijn keuze bevestigt dat hij in armoede wil leven is mij wel bijgebleven.

De homo-identiteit is uiteraard een constructie die men in de tijd van Franciscus (1181-1226) nog niet kende. Kevin Elphick, een Franciscaan en coördinator van een zelfmoordlijn in New York maakt zich sterk dat bij het bij het rechte eind heeft als hij beweert dat Franciscus Van Asisi de herenliefde toegedaan was. Hij maakt dat op uit de (eerste) biografie die over de heilige werd gepubliceerd in 1230 door Thomas van Celano, een volgeling en persoonlijke vriend. Twee jaar na het overlijden van Franciscus werd die biografie door Paus Gregorius IX officieel goedgekeurd bij zijn heiligverklaring. De informatie over de seksuele geaardheid van de heilige verdween op de achtergrond naarmate de kerk homofober werd. De jongeman met wie hij in zijn jeugd een relatie zou hebben gehad verdween uit de geschiedenisboekjes. In Franciscaanse geschriften wordt hij soms omschreven als ‘moeder‘ en hij zou het aangenaam hebben gevonden om als ‘Mevrouw armoede‘ te worden aangesproken. De Spaanse schilder José Benliure y Gil portretteerde hem schuilend in een grot samen met zijn geliefde. Franciscus – ‘Sissy’ – Van Asisi?

Toch wel leuk dat de homofoob Bergoglio zich paus Franciscus laat noemen. Zou hij op de hoogte zijn van  de homoseksuele obediëntie van onze genderdoorbrekende heilige? Zijn feestdag wordt elk jaar gevierd op 4 oktober.

What the fuck?

Voor vele Belgen zijn het gezag en de invloed van de katholieke kerk tot een historisch dieptepunt gedaald. We hebben ons grotendeels bevrijd van de onderdrukkende ideologie van het Vaticaan. Ook de greep van de kerk op het maatschappelijk gebeuren lijkt nagenoeg verdwenen. De tijd dat de pastoor de mensen dom hield en de fabrieksbaas de mensen arm lijkt voorbij.

Er is echter een nieuwe ideologie in de plaats gekomen die zelfs kenmerken van de oude katholieke leer vertoont: het neoliberalisme. Het bezoek aan de biechtstoel is vervangen door het functioneringsgesprek. Wie niet meekan in de maatschappij krijgt meer en meer te horen dat het zijn of haar eigen schuld is. Het schuldgevoel van vroeger is niet weg, maar wordt ons nu aangepraat door experten, psychologen en andere nieuwe priesters. Alles gebeurt tot eer en glorie van het handvol superrijken wiens bezit niet in vraag wordt gesteld als ware het een natuurlijk gegeven. De vrije markteconomie is geen middel meer, maar een doel op zich waarvoor elementaire zaken als gezondheid en rust moeten wijken. Armoede en racisme zijn acuter dan ooit. Er zijn nog nooit zoveel antidepressiva geslikt, want bidden helpt niet meer. “De neoliberale samenleving maakt ons ziek” zegt psycholoog Paul Verhaeghe: “In het neoliberalisme zijn er zo weinig houvasten dat een stoornis als borderline aan een sterke opmars bezig is. Het grootste probleem is echter de  toenemende eenzaamheid.”

Nieuwe ketters

Gelukkig zijn er de nieuwe ketters: vakbondsmilitanten die stakingen aanvuren, Occupy-groepen die wantoestanden aanklagen en activisten van allerlei kleur die opkomen tegen sociale uitsluiting, racisme, seksisme en homo/transfobie. Daar zitten ook heel wat gelovigen tussen. Onderscheid maken op basis van geloof is immers nefast en leidt evengoed tot uitsluiting. In het bestuursakkoord van de linkse districtscoalitie van Borgerhout staat dan ook terecht: “Het district wil iedereen op een gelijkwaardige manier betrekken. Het district besteedt expliciet aandacht aan achterstelling en uitsluiting. Alle inwoners van Borgerhout hebben recht op gelijke kansen ongeacht geslacht, afkomst, leeftijd, handicap, seksuele voorkeur, socio-economische situatie… Het district wil gelijke kansen voor iedereen waarborgen en een beleid voeren dat rekening houdt met specifieke noden van mannen en vrouwen, senioren en jongeren, holebi’s, transgenders, personen met een handicap, inwoners van diverse afkomst, religie en cultuur …”