Dertien boekenwinkels beginnen met een roze boekenplank. “Laat geen van mijn boeken op die plank terechtkomen!” schrijft Oscar van den Boogaard in De Standaard. Het plankje maakt de tongen los.
Oscar van den Bogaard is homo en ook schrijver. Of zeggen we schrijver en ook homo? Voor hem is het duidelijk geen punt meer. Toch wil hij niet met zijn boeken op de roze boekenplank. Meer nog, hij vindt het initiatief helemaal niet gepast: “Ik ben gaan schrijven om een volwaardig mens te worden. Om het algemeen menselijke te doorgronden en verwoorden. Seksualiteit is daar maar een aspect van. Toen in 1990 op de rug van mijn eerste roman Dentz door Nederlandse bibliotheken een plakker met het woord homo werd gezet, was ik woest. Mijn boek ging over universele mensen. Over keuzes maken, liefde en eenzaamheid. Ik voelde me net zo gediscrimineerd als een jood die een ster krijgt opgespeld.” Nu vind ik een project dat holebi’s en transgenders wat zichtbaarder maakt in een boekhandel niet echt te vergelijken met het dragen van de Jodenster en ook niet met het dragen van een roze driehoek door homo’s die in de concentratiekampen werden opgesloten. Militante homo’s en lesbiennes zijn in de jaren ’70 van vorige eeuw die roze driehoek trouwens gaan gebruiken als herkenningsteken en teken van verzet. De kleur is nog terug te vinden in namen als Roze Huis, De Roze Ballon, Roze Joker, Pink Wave, pInQ… Altijd voorzichtig zijn met dat soort vergelijkingen. Als het bruine gedachtegoed terug opduikt zal dat vooral via politieke partijen zoals het Vlaams Belang of het Griekse Gouden Dageraad zijn. Boekhandels waar thema’s zoals homoseksualiteit iets te nadrukkelijk aan bod komen staan meestal op hun zwarte lijst.
Hout vasthouden
Ik ben het niet eens met Oscar. Zo’n plankje in een boekenwinkel is gewoon één van de vele manieren om de beginnende holebi of transgender houvast te geven. Katrien Merckx van De Groene Waterman zei op ATV: “We krijgen dikwijls mensen met: ‘het nichtje heeft het net verteld, of we denken dat de zoon.. en we willen een goed boek cadeau doen…’ Daarom vinden we het leuk om de boeken op deze manier te kunnen presenteren.” Net zoals een website, een pride-optocht, een poster of een advertentie. Of een roze dag op de Antwerpse sinksenfoor. Ik mag er zelf niet aan denken om als een roze teddybeer op een kermis rond te lopen maar als dat voor anderen leuk is waarom zou het dan niet gebeuren? Ik kan mij voorstellen dat zo’n roze plank zelfs nog veel te hoog gegrepen is voor vele aspirant-holebi’s. Dat zij de naam van het boek dat hen aanspreekt onthouden en het thuis via internet bestellen. Zo moeilijk kan het nog zijn hoor, en tegelijk zo gemakkelijk met de huidige digitale middelen.
Franky en Tibo slaan op hol
Blijkbaar is de roze plank niet het enige dat bij sommigen slecht verteert. Iemand schreef op facebook: “De homorelatie tussen Franky en Tibo in Thuis vind ik ook een positief iets, zeker in het begin. Maar op een bepaald moment is Thuis op hol geslagen en besliste men dat Franky en Tibo gingen trouwen terwijl Franky in de serie amper een jaar uit de kast was. En de media heeft alles zo opgeklopt dat het voor homofoben zeker als provocerend overkomt. 
En wat bereiken we daar mee? Alleen maar meer haat en geweld bij homofoben. We moeten een evenwicht vinden om onwetenden te laten beseffen dat wij, holebi’s, ook maar mensen van vlees en bloed zijn en dat wij onszelf willen zijn. Zowel in de privésfeer als in het openbaar. Men moet de onwetenden aan het denken krijgen, ze moeten zich afvragen dat holebi’s eigenlijk niets verkeerd doen of willen. Maar zoiets forceren kan volgens mij niet want dan denken ze niet na en blijven ze bij hun vooroordelen.”
Zesde beroeps
Ik was ongelooflijk blij (en zelfs een beetje verbaasd) dat de jaarlijkse Thuisdag (foto) het pas gehuwde koppel in het middelpunt van de belangstelling zette. De reacties daarop waren alvast hartverwarmend. Maxime De Winne (Tibo in de soap) zegt daarover in Humo: “Tussen Franky en Tibo gaat het ook niet altijd over hun geaardheid: ze hebben bijvoorbeeld ruzie omdat het huis niet op orde is. Eigenlijk is die homoseksualiteit maar een bagatel. Net als Lynns (de juriste die door Abigail Abraham gespeeld wordt) huidskleur: ze is zwart, maar dat is bijna nooit een issue geweest. Ze heeft nog geen énkele scène gehad waarin het over racisme gaat. Een schitterende evolutie wat mij betreft: vroeger was een zwarte acteur ofwel té politiek correct en speelde hij een flik, ofwel was hij een bandiet.” Maxime weet zelf uit ervaring wat homofobie is: “Mensen die het onderscheid tussen fictie en realiteit niet kunnen maken vragen me in de Delhaize soms of ik verpleger ben, maar naar mijn geaardheid durven ze kennelijk niet te vragen. Niemand heeft zelfs ooit ‘Homo!’ naar me geroepen. Ook niet op school, en ik geef nochtans les in het zesde beroeps, waar homoseksualiteit meteen extreem machogedrag oproept – Ik moet nog maar vriendelijk lachen, of de stekels gaan al omhoog.”(Humo 22 mei 2012)
Van Thuis tot Obama
Als iemand dan schrijft dat de trouw van Franky en Tibo misschien wel méér homohaat kan uitlokken en dat ze het in Thuis toch beter wat kalmpjes aan hadden gedaan denk ik: hoe zit dat eigenlijk met de angsten bij holebi’s tegenwoordig? Ik vind alvast dat Franky en Tibo op het goede moment getrouwd zijn. Wachten tot het publiek van een veel bekeken soap er helemaal klaar voor is? Dat is de wereld op zijn kop zetten. Het is door zaken te tonen dat de publieke opinie verandert, niet door ze weg te moffelen. Maar ik begrijp de reactie van sommigen die vinden dat het te snel gaat. Het gaat immers niet alleen over het huwelijk van Franky en Tibo. Het gaat ook over de roze boekenplank, over de pride in Brussel, de berichten over het homofoob geweld en de verklaringen van Obama over het homohuwelijk… en zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan. Er is nu eenmaal media-aandacht voor holebi’s en transgenders. Waar is de tijd dat men in Nederland een actiegroep ‘Maak Reini lesbisch’ had opgericht om een van de personages (gespeeld door Margreet Blanken, rechts op de foto) in de soap Medisch Centrum West tot lesbisch personage te herschrijven: “Wat Reini nodig heeft, is een vrouw. Een leeftijdgenote waar ze op kan bouwen, die haar verzorgt als ze moe maar tevreden thuiskomt, die haar bijstaat in de problemen met Lucie, die haar teder en onstuimig omhelst, geestig is, relativeert en minstens maatje 42 draagt.” stelden de actievoerders. Dat was in 1992. Ikzelf was toen een beetje verliefd op dokter van de Wouden (gespeeld door Marc Klein Essink, links op de foto).
We zijn veel beter zichtbaar dan pakweg 20 jaar geleden. Dat zal bij een aantal mensen de acceptatie van homoseksualiteit bevorderen, bij anderen zal de homofobie aangewakkerd worden. Dat is voor sommigen onder ons blijkbaar niet altijd even gemakkelijk te verwerken.
Moslims maken hetzelfde mee
Een vergelijking met de recente animositeit rond moslims dringt zich op. Barbara Van der Hallen schreef op Kifkif: “Het is niet enkel de nikab die ons stoort, het is alles dat verband houdt met de islam. Het offerfeest, het halal-eten, de sluier, de gebedsruimtes: bij elke concessie bloedt ons westers hart. De islamitische gemeenschap is in feite het slachtoffer van hun volle participatie in de maatschappij. Gemeenschappen die in mindere mate participeren en eigen voorzieningen hebben, krijgen vrij spel. Al ooit iemand horen klagen over koosjer eten of de voedingsvoorschriften van hindoes? Maar de islamitische medemens is voltallig aanwezig op onze scholen, achter onze loketten en in onze ziekenhuizen, dus volgt er een resem aan verboden.”
Moslims en holebi’s hebben gemeen dat hoe meer ze opduiken in het maatschappelijk leven, hoe meer weerstand ze krijgen. Verbaast ons dat? Eigenlijk niet. De Algemene Vergadering van Çavaria wist eerder al een verband te leggen tussen racisme en holebi/transfobie. Waarom krijgen we elk jaar een portie ontevreden gemor (zowel van de buitenwacht als van holebi’s zelf) over de ‘provocaties‘ op de pride? Zo was er dit jaar een artikel over hoe erg het was dat het feestdorp dit jaar in ‘corners‘ werd ingedeeld. Ene Bert Vermeire mocht zich daar in De Standaard druk over maken. Zo gaat dat met media-aandacht. Je krijgt niet altijd wat je wil. Het jaarlijkse en onvermijdelijke opiniestuk tégen de pride kwam dit jaar van Peter Casteels. “Waarom moeten die vulgariteiten onlosmakelijk verbonden zijn met homoseksualiteit?” zuchtte hij. Opvallend is dat je van dit soort teksten de homohaat kunt afscheppen. Sommige homo’s (het zijn opvallend vaak mannen) doen echt wel hun best om de haat- en scheldteksten van het Vlaams Belang te overtreffen.
Leg daar de hetze tegen de hoofddoek van moslima’s gerust naast. Of zoals Çavaria in een persbericht schreef: “Als minderheidsgroepen begrijpen we elkaar. We kennen de mechanismen van uitsluiting en afwijzing, het gereduceerd worden tot je anders zijn, het beoordeeld worden omwille van je identiteit. En vanuit dat inzicht vinden we het logisch dat we opkomen tegen racisme en elke andere vorm van discriminatie, en meestrijden voor openheid en respect voor iedereen.” Wat minderheden zichtbaar maakt roept irritatie en agressie op. Daar moeten we mee leren leven, tenzij we met z’n allen terug in de kast kruipen. Daar kunnen we dan in alle stilte onszelf zijn.
Welke taak voor holebi-organisaties?
“Moeten holebi-organisaties zich niet kritisch afvragen wat hun taak nog is? Het mag in ieder geval toch wel iets meer zijn dan folklorisme bedrijven? Is het misschien geen tijd dat ze opgaan in universele mensenrechtenorganisaties?” vraagt Oscar van den Bogaard. Hij gaat voorwaar geen moeilijke vragen uit de weg. Mijn antwoord daarop is tweeledig. Vooreerst heeft Yves Aerts van Çavaria gelijk als hij in Labels het volgende zegt: “Het is nu eenmaal zo dat de meerderheid van de bevolking nog steeds hetero is, zodat de meeste zaken van het leven door die bril bekeken worden. Ze blijven ons vergeten. Een holebi- en transbeweging zorgt er enerzijds voor dat we toch steeds opnieuw in de kijker lopen, zodat de beleidsvoerders telkens weer herinnerd worden aan het feit dat hetero of cisgender (Het hebben van een genderidentiteit die overeenkomt met het geboortegeslacht) zijn niet de norm is. Dat er aan wetten moet worden gesleuteld voor die mannen die met hun vriend een kind willen, voor die mensen die zich noch man noch vrouw voelen, dat minderheden beschermd moeten worden, en zo verder.” Wie uit de kast is durft al wel eens vergeten dat er na hem/haar nog mensen komen die ook behoefte hebben aan een gezonde vorm van aanmoediging en hulp. Dat is – ondanks de veworvenheden van de voorbije decennia – nog steeds nodig. Wie dit denigrerend ‘folklorisme‘ noemt mag al eens meer uit zijn ivoren toren neerdalen.
Oscar van den Bogaard heeft gelijk als hij schrijft dat de LGBT-beweging zich kritisch moet afvragen wat haar taak is. Wat mij betreft mag er best wat meer ingezet worden op de ondersteuning van de beweging in de rest van de wereld. Niet om op te gaan in mensenrechtenorganisaties, maar om op grotere schaal bij te dragen tot de emancipatie. Of ze daar een roze plank nodig hebben zullen we wel zien. In elk geval weten we dat literatuur een rol speelt in de coming-out van vele holebi’s en transgenders. Met dank aan Oscar van den Bogaard en andere auteurs.
Lees ook: De Roze Plank en ma vie en rose
Holebiplus 