‘Een kerstcadeau voor het land’ schreven sommige Oegandese kranten over de anti-homowet die vrijdag 20 december 2013 door het parlement werd goedgekeurd. Hiermee staat de strijd voor LHBT-rechten in Oeganda op scherp. Bij het publiceren van dit artikel heeft president Yoweri Museveni zijn handtekening nog niet gezet, wat betekent dat het verzet ertegen nu heel belangrijk is.
Levenslang
De wet heeft officieel de ‘Wet tegen homoseksualiteit’. Wie veroordeeld wordt krijgt levenslang. Ook het ‘promoten‘ van homoseksualiteit wordt verboden. Dat betekent ondermeer dat elke vorm van aidspreventie (het promoten van veilige seks tussen mannen) strafbaar wordt. Het woord promoten vinden we ook terug in de Russische wetgeving en in de wetgeving die Margareth Thatcher (Clause 28) in de jaren ’80 introduceerde. Wie een woning verhuurt aan iemand die homo of lesbisch is en dat niet meldt aan de autoriteiten kan tot vijf jaar gevangenisstraf krijgen. De schade die de nieuwe wet zal aanrichten gaat verder.
Hij legitimeert de dagelijkse discriminatie van holebi’s en transgenders zoals die nu al bestaat. Homoseksueel zijn in Oeganda kan betekenen dat je van school gegooid wordt of ontslagen op je werk. Je wordt verbannen door je familie en in mekaar geslagen (soms met dodelijke afloop) op straat. Lesbische vrouwen riskeren ‘corrective rape‘, verkracht worden om je lesbische gevoelens ‘af te leren’. De wet die nu door het parlement is goedgekeurd legitimeert deze en andere vormen van discriminatie en geweld tegen holebi’s en transgenders in Oeganda.
Amerikaanse inmenging
De wet is het resultaat van de samenwerking tussen Oegandese homofobe politici en Amerikaanse religieuze sektes. Volgens Malika Zouhali Worrall, die mee werkte aan de documentaire Call me Kuchu wijken deze organisaties uit naar het buitenland omdat ze hun voedingsbodem in de VS zelf aan het verliezen zijn. In 2009 kwamen drie ‘evangelisten‘ naar Oeganda. Ze waren lid van ‘The Family,’ een groepje extreem-rechtse figuren die begonnen te prediken tegen wat ze ‘het kwade van de homoseksuele agenda’noemden. In oktober 2009 werd de eerste versie van de anti-homowet in het Oegandese parlement voorgesteld. De VS was één van de landen die ertegen protesteerde, maar had dus zelf het personeel gestuurd om deze politieke wending te ondersteunen. Blijkbaar behoort het niet tot de taken van de Amerikaanse afluister- en spionagediensten om dit soort onheil op te sporen en te vermijden. 
Neo-kolonialisme?
Het protest vanuit het buitenland tegen homofobe wetgeving wordt door de Afrikaanse machthebbers steevast afgedaan als buitenlandse inmenging en neo-kolonialisme. We hebben ons bevrijd van het koloniale juk, zo luidt het, en dus laten we ons niet meer de les spellen door onze voormalige koloniale onderdrukkers. Het feit dat homofobe predikers uit het buitenland hen inspireren wijst erop dat dit neo-kolonialisme er wel degelijk is maar daar zien de Afrikaanse regimes geen graten in. Ze vergeten dat homofobe wetgeving in Afrika zelfs niet bestond tot hun land werd gekoloniseerd. Homofobie is ingevoerd in Afrika door de Franse, Britse, Belgische… koloniale machten. De strijd tegen die homo- en transfobie is de echte strijd tegen het neo-kolonialisme, niet de strijd tegen holebi’s en transgenders. De VS en West-Europa zijn in wezen nog steeds niet geïnteresseerd in de mensenrechten in Afrika, maar in de eerste plaats in wat er in Afrika in de bodem zit.
Rookgordijn
De LHBT-gemeenschap van Oeganda reageerde op vrijdag 23 december met een persconferentie (foto). Als eerste puntje stipt ze aan: “Dit is een ‘rookgordijn’ om aandacht af te leiden van de echt belangrijke zaken van nationaal belang die de politieke bezorgdheid verdienen” Er is inderdaad wel want anders te doen in Oeganda dan homo’s vervolgen. In 2012 stond Oeganda op de 161ste plaats van de 187 landen op de United Nations Development Programme’s Human Development Index in de categorie ‘laag‘. Het is dus een straatarm land. De aandacht afleiden naar een opgeklopte ‘dreiging‘ die vanuit minderheden zou komen is een vaak gebruikte methode voor corrupte machthebbers om hun positie te behouden.
De LHBT-beweging in Oeganda staat voor een taak die in essentie niet verschillend is van eender welk ander land in de wereld: de strijd voor de rechten van holebi’s en transgenders verbinden met de strijd van de bevolking voor sociale rechtvaardigheid.
Misbruik
Op de persconferentie werd ook geschetst welke schade de wet kan aanrichten, zowel aan individuen als aan de gemeenschap. De wet zal misbruikt worden bij chantage, afpersing, politieke afrekingen, het ondermijnen van carrières het opwekken van rivaliteit in het algemeen. Het zal immers gemakkelijker worden mensen ervan te beschuldigen homoseksueel te zijn gewoon omdat ze om wat voor reden dan ook geen heteroseksuele relatie hebben of een kamer delen met een vriend of familielid van hetzelfde geslacht. In de perstekst wordt gewaarschuwd: “De anti-homowet zal de overheid de mogelijkheid bieden zich te bemoeien met uw intiem- en privéleven en U bloot te stellen aan publieke vernedering en spot als U een ouder, vriend, zus of broer heeft die als homo bekend staat. De wet zal leiden tot onenigheid in families, psychologische marteling en zelfmoord. De wet criminaliseert holebi’s en transgenders en maakt hen tot sociale outcasts.”
Geen Boycot
Bij het overlijden van Nelson Mandela kwam het regelmatig aan bod: het apartheidsregime in Zuid-Afrika werd economisch en cultureel geboycot. Dit gebeurde echter nadrukkelijk op vraag van zijn organisatie het ANC en de anti-apartheidsstrijders zelf. De LHBT-gemeenschap van Oeganda vindt een boycot geen goed idee: “We willen hierin heel duidelijk zijn: wij ondersteunen geen stopzetting van de buitenlandse hulp omwille van de negatieve gevolgen voor de LHBT-gemeenschap en alle onschuldige Oegandezen die daaronder zullen leiden. Dat neemt niet weg dat wij geen invloed hebben op de politiek van landen waarvan de burgers vragen dat hun belastinggeld niet zou gaan naar landen die de mensenrechten niet respecteren.”
Toerisme
De wet wordt wèl beschouwd als een hinderpaal voor het toerisme: “Deze wet vormt een bedreiging voor de ontwikkeling van dit land. We willen alle toeristen die holebi of transgender zijn en naar Oeganda willen komen er op wijzen dat dit momenteel een ‘No go area’ is en dat de regering het heel duidelijk gemaakt heeft dat jullie hier niet welkom zijn. Het breekt ons hart dit te moeten zeggen. We zouden veel liever de campagne steunen die het toerisme naar ons land promoot. Maar daarover hebben wij echter niet te beslissen.”
Veligheidstips
Op internet circuleert ook een document waarin holebi’s en transgenders concrete tips krijgen om zich zo goed mogelijk te beschermen tegen de homofobie in hun land. Geen overbodige luxe. Bij filmpjes zoals dit is het niet altijd even duidelijk of het om geweld tegen homo’s gaat maar dit soort behandeling op straat behoort in Oeganda tot de mogelijkheden. 
1. Persoonlijke veiligheid: ga niet op stap met materiaal van onze organisatie; zorg er steeds voor dat je je identiteitspapieren bij je hebt; wees voorzichting met telefoontoestellen enz.
2. Wat betreft info in kantoren, computers, backups: organisaties doen er goed aan hun materiaal op een veilige plaats onder te brengen.
3. Vermijd loges, hotels, seksfuiven.
4. Isoleer jezelf niet en vermijd donkere plaatsen of wegen die naar je woning leiden.
5. Reageer niet op aanvallen of provocaties.
6. Vermijd om je bezigheden/plannen onnodig met iedereen te bespreken.
7. ALLE organisaties wordt aangeraden hun kantoren te observeren.
8. Emails: delete alle compromitterende inhoud van telefoons en computers.
9. Informeer je leden over mogelijke incidenten of dreigementen zodat ze in te toekomst kunnen vermeden worden.
10. Iedereen zou iemand moeten hebben die voor zijn/haar veiligheid kan instaan.
11. Meld alles aan de politie en informeer een bekende zo snel mogelijk over elke bedreiging, neem deze niet licht op.
12. Vermijd om dingen te verklaren wanneer je niet nuchter bent, in paniek of in shock bent. Doe dit niet zonder een advocaat of iemand die je daarbij kan helpen.
13. Vermijd ruzies, verlaat onmiddellijk de plek waar die plaatsvinden.
14. Zorg voor minstens twee telefonische contactpersonen die je kunt bereiken of informeer zo snel mogelijk je organisatie of iemand die je kunt vertrouwen.
15. Vermijd blind dates of vraag een persoon om in zo’n geval met je mee te komen. Maak afspraken op publieke plaatsen, niet in privé-ruimtes of donkere plaatsen.
16. Meld gevallen van chantage door eventuele partners aan de politie en ga geen seksuele contacten aan met jongeren onder de 18.
NB: Iedereen moet beseffen dat veiigheid bij hem/haar begint. Let op wie je bij je thuis uitnodigt.
Wat kunnen wij in België doen?
Na de feestperiode wordt beslist wat we vanuit België kunnen doen. Dat gebeurt in nauw overleg met de LHBT-organisaties in Oeganda. Een interessant idee is alvast het vertonen van Call Me Kuchu, een recente documentaire waarin je kennis maakt met enkele activisten die momenteel hard aan het werk zijn om de homofobe wet tegen te houden. Je kan de film vertonen als activiteit in een holebi- of transgenderorganisatie (je vindt hun adressen hier) of gewoon met enkele vrienden. Als je hiervoor interesse hebt stuur me dan een mailtje om af te spreken. Er is een versie met nederlandstalige ondertiteling beschikbaar.
Extra
Enkele activisten uit de Oegandese LHBT-beweging:
Frank Mugisha kreeg begin 2013 van de Universiteit Gent een institutioneel eredoctoraat. Je kan zijn reactie hier lezen.
David Kato bezocht België in maart 2010. Ik had het genoegen om hem een dag te vergezellen tijdens zijn contacten met Belgische politici en NGO’s. Begin 2011 vernam ik dat hij vermoord was.
Kasha Jacqueline Nabagesera kreeg in 2011 de Martin Ennals Award (genoemd naar een Britse mensenrechtenactivist). Je ziet haar ook in dit filmpje van CNN.
Long Jones bezocht België in september dit jaar. Ik begeleidde hem in zijn zoektocht naar steun voor Spectrum, een Oegandese organisatie die zich vooral bezighoudt met aidspreventie bij homo’s in Oeganda.
Alle artikels over Oeganda op deze blog
Holebiplus 