Rusland heeft een Stonewall nodig

This article in English

Moeten we de Olympische Winterspelen in Sochi  boycotten omwille van de Russische antihomowetten? De linkse LHBT-activist Igor Yasin (foto)  vindt van niet en pleit ervoor dat de Russische holebi’s en transgenders in de eerste plaats zelf terugvechten, niet rekenen op druk van Westerse regeringen maar wel kunnen genieten van de solidariteit van de beweging uit de hele wereld. Voor wie niet weet wat Stonewall was: klik eerst even hier.

Nog niet zo lang geleden werd in Moskou een film vertoond over de Stonewallrellen, met een discussie achteraf.  De Stonewallrellen waren een reeks van acties georganiseerd door de LHBT-gemeenschap in het New York van 1969. Aanleiding waren de politiebrutaliteiten tegen het café Stonewall Inn in Greenwich Village. Het was het startschot voor de beweging voor LHBT-rechten in de VS. Nu is het vertonen van zo’n film in Moskou al risicovol, maar wat sommige mensen die achteraf aan de discussie deelnamen vooral choqueerde was het levendige en gruwelijke beeld dat de film ophangt van de situatie in de VS in die tijd, niet vergelijkbaar met hoe wij tegenwoordig aankijken tegen LHBT-rechten. De toestand voor Stonewall was verschrikkelijk voor homo’s en lesbiennes, slechter dan in het Rusland van vandaag. De omstandigheden waren natuurlijk volledig verschillend  maar het zogenaamde vooruitstrevende Amerikaanse rechtssysteem, met zijn grondwet, mensenrechten en democratische tradities garandeerde toen geen enkele rechtszekerheid voor de onderdrukte LHBT-bevolking, wiens bestaan gestuurd werd door vooroordelen. New York was het Moskou van toen…

Vele holebi’s en lesbiennes in het Rusland van vandaag geloven er niet in dat er toekomst zit in het bestrijden van homofobie. Ze worden behoorlijk depressief door de situatie in Rusland en denken dat ze er ofwel aan zullen moeten wennen ofwel emigreren. Maar in de jaren ’60 konden Amerikaanse homo’s en lesbiennes nergens naartoe. Ze moesten wel terugvechten. En dat is wat we vandaag ook in Rusland nodig hebben. Het is nu onze beurt: het front tegen de vooroordelen ligt nu in onze straten, of we dat leuk vinden of niet.

Braaf zwart schaap

Wij hebben niet om die strijd gevraagd. Sommige holebi’s en transgenders worden zelfs nostalgisch als ze aan de ‘goeie ouwe tijd’ terugdenken, “voor al jullie optochten in de straten”, toen politici zich niet bemoeiden met holebi’s en transgenders waarvan velen vrolijk in de kast bleven zitten. Maar toen begonnen de politici – eerst lokaal, daarna op nationaal niveau – wetten te maken tegen ‘homoproganda‘. Ze hadden een braaf zwart schaap nodig in hun verkiezingscampagne en besloten dat wij aan dat profiel beantwoorden. Na de verkiezingen kwamen we nog steeds goed van pas: vooroordelen uitspelen is een goedkope en gemakkelijke manier om de publieke opinie te verdelen en af  te leiden van de echte sociale en politieke problemen.  Het Kremlin gebruikte die vooroordelen om protest tegen haar beleid te breken.

Activisten van ‘Creative Youth’ voeren actie in Rusland met de slogan “Als je zoon homo zou zijn, zou je hem dan ook doden?

Geen carnaval, maar acties voor gelijke rechten

Het is onwaarschijnlijk dat veel mensen vandaag begrijpen of het zich herinneren wat een Gay Pride precies inhoudt – waarop holebi’s en transgenders precies trots horen te zijn en waarom ze dat moeten tot uiting brengen.  Voor de meeste mensen is de Pride niet meer dan een optocht, een carnavalsstoet. Maar de eerste Gay Prides waren protestmanifestaties, waar  Stonewall in de VS dus het startschot van was.  Rusland is vandaag niet de plek om carnavalsoptochten te organiseren en dat is precies waarom we ons goed dienen te herinneren hoe die strijd voor gelijke rechten is begonnen. En dat waren geen carnavalsoptochten. Maar het is dank zij die beweging voor gelijke rechten dat ons leven hier in Rusland tegelijk eenvoudiger én ingewikkelder is.

Ingewikkelder

Ingewikkelder omdat we theoretisch gesproken de strijd kunnen staken en gewoon verhuizen naar een plek waar anderen die strijd voor ons gewonnen hebben. Maar de meeste mensen kunnen gewoon niet zo maar emigreren, of willen dat niet. En zelfs als we allemaal zouden vertrekken komt er een nieuwe generatie holebi’s en transgenders aan. We kunnen dus niet zo maar de strijd opgeven.  Onze tijd is aangebroken en we hoeven van niemand te verwachten dat ze het in onze plaats gaan doen. De zaken gaan niet veranderen tenzij we in actie schieten.

Foto: actie aan de New York Metropolitan.

Andere tijden, andere tactieken

Het zal geen tweede Stonewall zijn, het zal onze eigen revolte zijn. Het is vandaag moeilijk te geloven maar gedurende een korte periode na de revolutie van 1917 werd de Sovjet-Unie beschouwd als een progressief land in haar houding tegenover seksualiteit en seksuele minderheden. Er was geen anti-homowetgeving en dus ook geen beweging voor LHBT-rechten. De sociale revolutie, de strijd tegen de clerus en het promoten van vrouwenrechten stonden bovenaan de agenda. In die korte periode was seksualiteit geen staatszaak tot Stalin aan de macht kwam en een tegenbeweging begon. Het komt er nu op aan om een systematische en solide LHBT-beweging op te bouwen om een nieuwe terugval te voorkomen.

Eenvoudiger

Anderzijds is ons leven eenvoudiger dat dat van onze voorgangers in het Westen. De holebi’s en transgenders konden toen niet steunen op de solidariteit van lotgenoten in andere landen. Toen stonden we aan het prille begin, zonder ervaring of  succesverhalen. Maar dankzij hen hebben we die nu wel en kunnen we er inspiratie uit putten. Niet alles is universeel en even bruikbaar voor iedereen maar het belang ervan kan niet onderschat worden.

Russische LGBT-atleten op de Antwerp Pride, augustus 2013

Brezhnev of Mao

In de jaren ’60 en ’70 van vorige eeuw kon de Amerikaanse LHBT-gemeenschap aan Brezhnev of Mao niet vragen om druk uit te oefenen op de regering in de VS, sancties in te voeren of inreisvisa te weigeren aan Amerikaanse regeringsleiders.  Nu kijken sommige Russische LHBT-activisten naar het buitenland om druk uit te oefenen op het Kremlin omdat ze twijfelen aan hun eigen kracht en hun twijfels hebben of ze wel voldoende steun gaan vinden bij het Russische volk.

Regenbooglintjes aan het Russische consulaat, Antwerpen, augustus 2013

We hoeven absoluut geen steun te verwachten van het Amerikaanse Congres of Obama zelf, die veel te druk bezig is met aanvalsplannen tegen Syrië. De hypocrisie van politieke wereldleiders is algemeen bekend. Het zou naïef zijn te denken dat de rechten van holebi’s en transgenders in Rusland – evenmin als bijvoorbeeld die van de sjiieten in Saoedi-Arabië – voorrang krijgen op de interesse voor de olie- en gasvoorraden.  Toen president Obama een aantal vertegenwoordig(st)ers van NGO’s ontmoette in Sint Petersburg maakte hij duidelijk dat mensenrechten niet bovenaan zijn agenda staan in zijn relaties met Rusland.

Protestactie in Wenen.

We weten dat het Kremlin seksuele minderheden graag afschildert als een ‘vijfde colonne‘ van ‘buitenlandse infiltranten’  die waarden opdringt die ‘vreemd zijn aan Rusland’. Pogingen om westerse regeringen of organisaties te betrekken zal die mythes enkel versterken en het Kremlin en extreem-rechts een extra excuus bezorgen om ons verder te stigmatiseren.

De beste manier voor mensen in het buitenland om ons te helpen bestaat uit empathie en echte solidariteit, niet uit isolement of een boycot.  Loekasjenko’s Belarus ondervindt al jaren sancties maar dat heeft de gewone mensen daar absoluut niet geholpen.

Vergeet Obama

De beste manier om homofobe wetten en vooroordelen te bestrijden is Obama te vergeten onze onze eigen grassroots-protestcampagnes te ontwikkelen.  Laat de homofobe griezels die naar het Westen willen reizen maar doen. We zullen hen outen als hypocrieten en leugenaars. Confronteer Poetin met protestdemonstraties overal waar hij in het buitenland opduikt.  De holebi- en transgenderbeweging laat zich niet gebruiken als pion in een nieuw soort van koude oorlog. Wij willen deel uitmaken van een internationale beweging voor echte democratie en gelijke rechten voor iedereen.

Vandaag staan wij in Rusland op de frontlinie in de wereldwijde strijd tegen vooroordelen. We moeten een efficiënte strategie ontwikkelen om de opmars van de homofoben tegen te houden en zelf vooruit te gaan. We moeten de verdere verspreiding van homofobe wetten in Oekraïne, Armenië en andere landen tegenhouden. Internationale en openlijke solidariteit, met respect voor de Russische realiteit kan een verschil maken en onze beweging versterken. We hebben dan wel de strijd tegen de homofobe wet verloren, maar we moeten de strijd  tegen de vooroordelen winnen.

Lees ook: De Kus van Obama en Amerikaanse homofoben zowel in Afrika als Rusland actief